Ondervoeding van de andere kant bekeken
Als je denkt aan ondervoeding zie je waarschijnlijk iemand voor je die heel mager of ziek is. In grote lijnen komt dit meestal overeen met de werkelijkheid. Je kunt ondervoed raken door een langere tijd te weinig energie en voedingsstoffen binnen te krijgen of door een groter verbruik ervan door het lichaam (bij bijvoorbeeld ziekte). De criteria voor ondervoeding zijn volgens Stuurgroep Ondervoeding als volgt:
- BMI < 18,5 kg/m2;
- Onbedoeld gewichtsverlies (>10% in onbepaalde tijd of > 5% in de laatste 3 maanden), altijd gecombineerd met:
-> Een lage BMI (< 20 bij leeftijd < 70 jaar en < 22 bij leeftijd ≥ 70 jaar) of’
-> Een lage VVMI* (< 15 bij vrouwen en < 17 bij mannen).
* VVMI = vetvrije massa-index
Risicofactoren voor ondervoeding zijn: niet kunnen of willen eten (door kauw- en/of slikklachten, verminderde eetlust of misselijkheid), eenzaamheid, dementie, verslaving, depressie of verdriet. Ouderen en zieke mensen hebben om voorgaande redenen een groter risico om ondervoed te raken. Er wordt ontzettend veel aandacht besteed aan overgewicht, terwijl ondergewicht net zo aanwezig is en op de korte termijn misschien wel grotere gevolgen heeft. Ondervoed zijn of ondergewicht hebben wordt niet altijd herkend waardoor een diagnose en behandeling gemist kunnen worden.
Gevolgen van ondervoeding
Ondervoeding kan grote gevolgen hebben voor de gezondheid. Bepaalde processen kunnen niet meer werken door een tekort aan voedingsstoffen. Met vervelende effecten als gevolg:
- Lagere kwaliteit van leven
- Langzamer herstel na een operatie of ziekte
- Meer en ernstigere complicaties na een operatie
- Verhoogde kans op doorligwonden (decubitus)
- Verhoogde kans op overlijden
- Verminderde hart- en longcapaciteit
- Verminderde spiermassa
- Vertraagde wondgenezing
- Zwakkere werking van het afweersysteem
Ondervoeding anders bekeken
Als je kijkt naar de samenleving zoals we die nu kennen, zijn er (ondanks de overvloed aan eten) tal van mensen die ook niet de benodigde hoeveelheid vitamines en mineralen binnen krijgen. Ongeveer de helft van de Nederlanders heeft overgewicht, maar aan de combinatie met ondervoeding wordt niet gedacht (ja dat bestaat!). Je kunt overgewicht hebben en tegelijk ondervoed zijn. Wanneer je overgewicht hebt betekent het dat je meer energie opneemt (via voeding), dan dat je verbruikt (bewegen). Voeding opnemen betekent echter niet dat je ook alle belangrijke voedingsstoffen binnen krijgt. In veel gevallen is dit namelijk niet het geval.
De meest ideale situatie is een situatie waarbij je lichaam voldoende voedingsstoffen binnen krijgt om optimaal te kunnen functioneren. Dat betekent dat je voeding moet bestaan uit een rijke variatie van levensmiddelen en niet teveel van één product of levensmiddel (te veel is nooit goed). Wees eerlijk tegen jezelf, heb jij voldoende variatie in je voeding?
Daarnaast zijn wij als mensen echte gewoonte-dieren. We houden ons vast aan ritme en regelmaat (wat heel goed is), maar slijten zo eenvoudig vast in een voedingspatroon met iedere dag precies hetzelfde ontbijt, lunch en tussendoortjes. Op die manier mis je de variatie in voedingsstoffen en kun je op de lange termijn een tekort ontwikkelen. Ook eten we steeds meer en vaker producten die weinig belangrijke voedingsstoffen bevatten. Kant-en-klare producten zitten dan wel vol met suikers, zout en vetten, maar vitamines en mineralen zijn vaak ver te zoeken. Daarnaast zijn veel vitamines verloren gegaan tijdens het bereidings- en conserveringsproces. We krijgen dus veel energie binnen, maar missen de belangrijkste componenten die ervoor zorgen dat alle lichaamsprocessen blijven werken. Het belangrijkste advies is dan om vers en gevarieerd te koken en te eten.
Het lichaam is een krachtige machine
Heb jij er ooit over nagedacht of je wel voldoende voedingsstoffen binnen krijgt? Eet je gewoon dingen waar je trek in hebt en waarvan je hoort dat het goed voor je is? Heb je enig idee wat je lichaam eigenlijk allemaal nodig heeft? Als je het niet weet is dat niet erg, de meeste mensen verdiepen zich er niet zo diep in. En dat is in principe ook niet nodig. Het lichaam kan heel goed voor zichzelf zorgen. Door het enorme aanpassingsvermogen van je lichaam kan deze redelijk lang functioneren zonder dat jij klachten of problemen ervaart. Het nadeel is dat je lang met een tekort (deficiëntie) kunt rondlopen zonder dat je het doorhebt. Het moment dat je klachten ervaart is dus pas op het moment dat je lichaam geen reserves meer heeft en zich niet meer kan aanpassen.
Symptomen van ondervoeding
Het lichaam kun dus een hele lange tijd redelijk normaal blijven functioneren. Tot het niet meer lukt en er symptomen ontstaan. Dit kunnen bijvoorbeeld de volgende zijn:
- Afname van vetweefsel onder huid
- Depressiviteit
- Dunne en droge huid
- Droog haar
- Kouwelijk zijn
- Lusteloosheid
- Verminderde eetlust
- Vermoeidheid
Hoe kun je een tekort voorkomen?
Het klinkt zo makkelijk, en dat is het ook. Door veelzijdig en gevarieerd te eten krijg je een veelvoud van verschillende voedingsstoffen binnen. Eet niet iedere dag hetzelfde, maar varieer. Vooral met de avondmaaltijd kun je eindeloos verschillende keuzes maken. Eet bijvoorbeeld met groente en fruit zoveel mogelijk van alle kleuren van de regenboog. Alle verschillende kleuren bevatten verschillende voedingsstoffen.
Weet je niet of jouw voeding gevarieerd en volwaardig is? Doe dan de online gezondheidscheck van About Health. De online diëtist zal je voeding analyseren en geeft feedback op je voedingspatroon. Welke keuzes je kunt maken voor een gezonder voedingspatroon met voldoende essentiële voedingsstoffen.
Bovenstaande informatie gaat met name over de mensen die in principe gezond zijn, maar met een verkeerd voedingspatroon onvoldoende belangrijke voedingsstoffen binnen krijgen. Ondervoeding onder ouderen, zieken of mensen met een eetstoornis is anders en dient ook anders behandeld en begeleid te worden.
Gebruikte en interessante bronnen:
Stuurgroep ondervoeding; criteria ondervoeding, Voedingscentrum; ondervoeding, Dieetbehandelingsrichtlijnen; ondervoeding,
