Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS)
Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS) is een veel voorkomende hormonale stoornis die één op de tien vrouwen in de vruchtbare leeftijd treft. Ondanks de prevalentie is het ziektebeeld vaak verkeerd begrepen en ondergediagnosticeerd. PCOS wordt gekenmerkt door een verzameling symptomen die verband houden met hormonale onevenwichtigheden. Het meest typerend zijn onregelmatige menstruaties, overmatige androgeen niveaus (mannelijke hormonen) en polycystische eierstokken (waarbij er 12 of meer follikels aanwezig zijn).
Symptomen kunnen variëren en zijn niet beperkt tot: ongewone of afwezige menstruatie, hirsutisme (overmatige haargroei), acne en vette huid, dunner wordend haar, gewichtstoename en moeilijkheden met gewichtsverlies, en donkere of dikke huidplekken.
Hoe PCOS ontstaat en de gevolgen
De precieze oorzaak van PCOS blijft tot op heden onbekend. Er wordt vermoed dat het een samenspel is van genetische en omgevingsfactoren. Insulineresistentie en verhoogde niveaus van androgenen, de mannelijke hormonen, zijn ook betrokken. Deze factoren creëren een hormonale onbalans. Het gevolg is een verstoring van de normale menstruatiecyclus. Als PCOS onbehandeld blijft, kunnen er serieuze gezondheidsproblemen ontstaan. Deze problemen kunnen variëren van diabetes mellitus type 2 tot hart- en vaatziekten. Ook neemt het risico op endometriumkanker toe.
Diagnosestelling
Er is geen eenduidige test voor PCOS. De diagnose wordt meestal in verschillende stappen gesteld; eerst wordt de medische geschiedenis uitgevraagd samen met lichamelijk onderzoek. Soms zijn bloedonderzoeken nodig om de hormoonspiegels te controleren en er kan echografie nodig zijn om de aanwezigheid van polycystische eierstokken te controleren. De diagnosestelling van PCOS gaat volgens de Rotterdam-criteria, waarbij ten minste twee van de volgende drie criteria aanwezig moeten zijn:
- Onregelmatige of afwezige menstruatie (< 8 keer per jaar).
- Tekenen of labwaarden passend bij een hormoondisbalans die kan leiden tot overmatige haargroei of acne.
- Polycystische eierstokken zichtbaar bij echografie.
Wel is het belangrijk dat andere oorzaken van hormoondisbalans of uitblijvende menstruatie wordt uitgesloten voordat een diagnose van PCOS kan worden gesteld.
Behandeling
Hoewel er geen genezing is voor PCOS, kunnen symptomen worden gemonitord. Hormonale anticonceptie kan helpen bij het reguleren van de menstruatiecyclus en het verminderen van hormoon-gerelateerde symptomen zoals acne en overmatige haargroei. Medicatie zoals Metformine kan toegepast worden om insulineresistentie tegen te gaan. Voor vrouwen die zwanger willen worden, kunnen vruchtbaarheidsbehandelingen worden overwogen. Verder wordt regelmatig gezien dat vrouwen met overgewicht een betere vruchtbaarheid krijgen als zij afvallen.
Voeding
Voeding kan een aanzienlijke impact hebben op de symptomen en gevolgen van PCOS. Toch is er nog geen standaard PCOS-dieet die voldoende bewijs heeft in het tegengaan van PCOS-symptomen of de vruchtbaarheid verhogen. Wel zijn er veel diëten en eetgewoonten geprobeerd en bevatten de meeste daarvan ergens wel een toegevoegde waarde. Een belangrijke focus ligt bij PCOS onder andere bij de insulineresistentie en eventueel aanwezig overgewicht. Het aanhouden van een gezonde en uitgebalanceerde voeding kan dan positief bijdragen. Aandacht voor een negatieve energiebalans waar meer enegie (kcal) wordt verbruikt dan dat er binnen komt, kan helpen het gewicht te verminderen. Verder kan het verminderen van de inname van geraffineerde koolhydraten (zoals witbrood en suiker) en het verhogen van de inname van vezelrijke voedingsmiddelen (zoals groenten, fruit en volkoren granen) de bloedsuikerspiegel te stabiliseren.
Daarnaast kan een dieet rijk aan omega-3-vetzuren, te vinden in vette vis, chiazaad, hennepzaad en walnoten, ontstekingen verminderen en bijdragen aan een betere hormoonbalans. Sommige vrouwen met PCOS hebben mogelijk ook tekorten aan bepaalde voedingsstoffen, zoals vitamine D, calcium, magnesium en B-vitamines. Het kan nuttig zijn om deze voedingsstoffen extra aandacht te geven.
Leefstijl
Het aanpakken van leefstijlfactoren is een ander belangrijk aspect bij PCOS. Lichamelijke activiteit speelt hierbij een grote rol. Regelmatige beweging kan helpen bij gewichtsbeheersing, de insulinegevoeligheid verbeteren, het risico op hartziekten verminderen en het welzijn bevorderen. Dit hoeft niet per se intensieve training te zijn; zelfs matige activiteiten zoals wandelen of yoga kunnen voordelen hebben. Ga vooral op zoek naar dat wat je leuk vindt en doe dat met regelmaat. Ook kunnen kleine activiteiten op de dag bij elkaar ook veel bijdragen, zoals de trap nemen in plaats van de lift, de fiets pakken in plaats van de auto, maak gedurende de dag uitstapjes naar het toilet of koffieautomaat of maak een lunchwandeling (alleen of met anderen).
Stressmanagement is ook een belangrijk aspect van leefstijlmanagement. Chronische stress kan leiden tot hormonale onbalans en kan symptomen van PCOS verergeren. Technieken zoals mindfulness, yoga, meditatie en ademhalingsoefeningen kunnen helpen om stress te beheersen. Ga vooral op zoek naar de methode die het beste bij je past en waar je ook profijt van merkt.
Stoppen met roken is ook van belang, omdat roken kan bijdragen aan hormonale onevenwichtigheden en andere gezondheidsrisico’s verhoogt zoals hart- en vaatziekten en diabetes. Het beperken van alcohol kan ook nuttig zijn, omdat het de insulineresistentie kan verergeren en per consumptie minimaal 70 kcal geeft die je veel beter kunt besteden aan voeding met goede voedingsstoffen. Mis je het glaasje alcohol bij sociale gelegenheden, neem dan een ander lekker drankje en geniet daarvan. Geen alcohol hoeft niet te betekenen dat het niet meer gezellig kan zijn (hetzelfde geldt voor roken).
Hulp voor een betere leefstijl bij PCOS?
Elke vrouw met PCOS is uniek en wat voor de een werkt, werkt misschien niet voor de ander. Het is daarom belangrijk om met zorgverleners samen te werken om een individueel aanpak te ontwikkelen die past bij jouw unieke behoeften en levensstijl.
Heb je na het lezen van bovenstaande informatie vragen over hoe je je voeding en leefstijl het beste kunt aansluiten bij jezelf? Zijn er dingen niet duidelijk geworden? Of wil je meer informatie over begeleiding door de online diëtist? Neem dan hier contact op en stel je vragen. De online diëtist van About Health helpt je graag verder!
