Hoe je zelf de touwtjes in handen kunt houden bij Multiple Sclerose
Multiple Sclerose (MS) is een chronische aandoening van het centrale zenuwstelsel. Bij Multiple Sclerose is er een beschadiging van de bescherm- en isolatielaag (de myelineschede) van de zenuwen in o.a. de hersenen en ruggenmerg. De gevolgen kunnen uitval- en verlammingsverschijnselen zijn waardoor handelingen zoals lopen, voelen en zien op den duur mogelijk niet meer kunnen. Tot op heden is er nog veel onduidelijkheid over de oorzaak van Multiple Sclerose. Ook het verloop van de ziekte is bij ieder individu anders. Vaak is er sprake van een remissie (rustige fase) en een relapse of chub (actieve fase) waarin de klachten heftig kunnen optreden. Veel voorkomende klachten zijn vermoeidheid, oogproblemen, gehoorproblemen, spiezwakte, spasticiteit, verminderde concentratie, moeite met praten, tintelingen, gevoelloosheid en darmklachten.
In de onderstaande afbeelding zijn verschillende vormen van Multiple Sclerose afgebeeld.
1. In de linker afbeelding is het verloop van een relapsing-remitting MS te zien. Hierbij worden actieve en rustige fasen afgewisseld. Er zijn herstelperiodes waarin klachten soms volledig kunnen verdwijnen.
2. In de middelste afbeelding is de secundair progressieve MS afgebeeld. Deze vorm begint met relapsing-remitting en gaat op den duur over op een vorm waarin de herstelperiodes niet meer voorkomen. De klachten zullen blijven en steeds meer toenemen.
3. De rechter afbeelding laat een primair progressieve MS zien. Hierbij is vanaf het begin sprake van steeds verdere achteruitgang. Er zullen geen rustige periodes van herstel zijn.
Lees hier meer over de oorzaken, gevolgen en behandeling van Multiple Sclerose.
Multiple Sclerose en voeding
De aandoening multiple sclerose wordt gevoed door ontstekingen in het lichaam. Via de voeding kunnen aanpassingen gedaan worden om deze ontstekingen te verminderen. Daarbij moet wel gemeld worden dat de aanpassingen in de voeding de aandoening niet kunnen genezen, het is een manier om de ontstekingen in het lichaam te verminderen. Deze aanbevelingen worden om die reden ook wel gegeven aan mensen met reuma.
Bepaalde onverzadigde voedingsvetten kunnen de vorming van ontstekingen stimuleren of juist remmen. Het stofje arachidonzuur, die vooral in dierlijke vetten zit, is bijvoorbeeld ontstekings-stimulerend en kan daarom het beste beperkt worden. Daarnaast zorgt de stof linoleenzuur (ook wel omega-3) voor een vermindering van de ontstekingen en hoort daarom meer aandacht te krijgen bij MS. Omega-3 zit vooral in vette vissoorten, lijnzaad en walnoten. Verder zorgen chronische ontstekingen in het lichaam voor oxidatieve stress in de cellen. Het voldoende binnenkrijgen van de vitamine A, C, E en de mineralen zink en seleen is daarom van groot belang.
Toelichting bij bovenstaande aanbevelingen
Vetten
Arachidonzuur zit vooral in dierlijke vetten zoals melk en melkproducten, vlees en eieren. Hoe lager het vetpercentage in de dierlijke producten, hoe minder arachidonzuur, dus een betere productkeuze om ontstekingen te verminderen. Daarnaast remt omega-3 de ontstekingen in het lichaam. De verhouding van omega-3 tegenover omega-6 in ideale toestand is 1:5. Echter zit omega-6 in grotere hoeveelheden in producten waardoor omega-3 extra aandacht nodig heeft om deze verhouding in evenwicht te houden.
Vitamine A, C, E en D
Bij ontstekingen ontstaan reactieve stofwisselingsproducten, ook wel vrije radicalen (zorgt voor oxidatieve stres). Deze worden in het lichaam door antioxidanten onschadelijk gemaakt. Dit zijn de vitamine A, C en E.
Vitamine A: ook wel bètacaroteen, die in het lichaam omgezet kan worden in vitamine A. Belangrijk is dat een verhoogde dosis van vitamine A schadelijk is, en een verhoogde dosis van bètacaroteen niet. Veel bètacaroteen zit in zoete aardappels, wortels, pompoen, abrikozen en perziken. Omdat het een in vet oplosbare vitamine is, is het verstandig dit altijd te eten in combinatie met vet (bv een EL olijfolie door een salade).
Vitamine C: een in water oplosbare vitamine die veel in groente en fruit zit. Van deze vitamine kan een grote hoeveelheid ingenomen, echter een te groot overschot is af te raden.
Vitamine E: deze vitamine zit vooral in oliën die bijvoorbeeld verwerkt is in margarine, oliën voor over de salades of om in te bakken en verschillende noten (amandelen, hazelnoten en pinda’s).
Vitamine D: deze vitamine is erg belangrijk voor een verbeterde opname van calcium uit de darmen en in de botten. Wanneer bij MS verminderde beweging is en eventueel een cortisol therapie verergert dit ontkalking in de botten en is voldoende vitamine D en calcium van belang om osteoporose te voorkomen.
Wat je nog meer kunt doen
De volgende aanpassingen in de voeding kunnen gedaan worden om ontstekingen in het lichaam te verminderen:
- Zorg voor een gevarieerd voedingspatroon om voldoende van alle essentiële stoffen binnen te krijgen (vitaminen, mineralen, vezels). Bereik en handhaaf een gezond gewicht. Daarnaast is het belangrijk om te genieten van het eten. Af en toe een uitzondering is gegund.
- De meest ideale vetten zijn plantaarde vetten en oliën met een hoog omega-3 gehalte, waarbij het liefst het gehalte aan omega-6 zo laag mogelijk is. Denk hierbij aan visvetten zoals in zalm, makreel, sardientjes of in algenolie.
- Gebruik voor het bakken en braden plantaardige oliën zoals koolzaadolie, sojaolie, olijfolie en voor de salades lijnzaadolie, walnootolie of tarwekiemolie.
- Vermijd het gebruik van dierlijke vetten en maak rijkelijk gebruik van noten en zaden zoals walnoten, amandelen, cashewnoten, pistache noten, lijnzaad, chiazaad en zonnebloempitten. Deze bevatten veel vitamine E, zink, koper en omega-3 vetzuren.
- Consumeer rijkelijk groente en fruit. Deze leveren veel vitamine A en C, foliumzuur en kalium.
- Voor de vleesliefhebbers wordt aanbevolen om zo min mogelijk vlees en/of vleeswaren te eten. Kies daarbij de meest magere varianten en vermijd de zichtbare vetten zoals spek.
- Graanproducten zoals aardappelen, volkoren producten, zilvervliesrijst en peulvruchten zorgen voor een verzadigd gevoel en leveren veel, vezels, vitamine E en B en mineralen zoals ijzer en magnesium. De peulvruchten zorgen daarnaast voor kwalitatief goede eiwitten als vervanging van vlees.
- Soja en tofu zijn goede vervangers van vlees omdat deze niet het arachidonzuur uit de dierlijke vetten bevat. Ook bevatten deze een hoogwaardige eiwitkwaliteit.
- Vooral vette vis is rijk aan omega-3 vetzuren en levert daarbij ook zink, jodium en kwalitatief goede eiwitten. Eet minimaal één portie per week en/of suppleer eventueel.
- Melk en melkproducten hoeven niet volledig vermeden worden, omdat dit wel een belangrijke leverancier is van calcium. Kies daarom bij melk, yoghurt, kwark, kaas en overige melkproducten voor de meest magere variant qua vet. De melksuiker (lactose) die in de melkproducten zit zorgt daarnaast voor een verbeterde opname van calcium in de darm. Wil je wel overstappen op plantaardige ‘zuivel’, kies dan bij voorkeur de varianten met toegevoegd calcium en vitamine B12.
- Bij MS bestaat de behandeling vaak uit cortisol-therapie. Deze heeft als bijwerking dat de botmassa minder wordt en het risico op osteoporose vergroot. Juist daarom is het gebruik van voldoende calcium uit melkproducten, brood, groente en peulvruchten onmisbaar. Ook kun je ongewenst aankomen in gewicht door deze behandeling. Probeer daarom je gewicht goed in balans te houden.
- Eieren bevatten net als alle andere dierlijke producten veel arachidonzuur. Vooral het eigeel is hierbij de hoofdleverancier. De aanbeveling is daarom maximaal 2-3 eieren per week te nuttigen. Denk daarbij ook aan ei wat verwerkt is in levensmiddelen. Wel kun je vaker het eiwit gebruiken.
Aanbevolen en afgeraden levensmiddelen
In de onderstaande tabel zijn aanbevelingen en af te raden levensmiddelen te zien bij een voedingspatroon met weinig arachidonzuur:
| Levensmiddelen | Aanbevolen | Afgeraden |
| Groente | Alle soorten (vers of diepvries) | Groente vermengd met vetrijke sauzen/bereiding |
| Peulvruchten | Alles soorten | |
| Fruit | Alle soorten (vers of diepvries) | |
| Aardappelen | Met weinig water gekookt, gepureerd met melk, uit de oven | Patat of met vetrijke bereidingswijzen |
| Brood | Alles soorten (vooral volkoren) | |
| Graanproducten | Zilvervliesrijst, volkorenspaghetti en andere volkoren producten | Deegwaren gemaakt met ei |
| Taart en gebak | Droge en vetarme deegsoorten of een kwark-olie-deeg (weinig ei) | Slagroomtaart, gebak met veel vet |
| Noten en zaden | Walnoten, hazelnoten, amandelen, zonebloempitten, sesamzaad | |
| Drinken | Calciumrijk mineraalwater, pure vruchtensappen, groentesappen | Alcohol |
| Melk en melkproducten | Magere melk, halfvolle melk, zure room, magere kwark, Franse kwark, kaas met max 45% vet | Slagroom, volle melkproducten, kaas met meer dan 45% vet |
| Vet en olie | Sojaolie, lijnzaadolie, koolzaadolie, walnootolie, tarwekiemolie | Spek, boter |
| Eieren | Max 2 eigeel per week | Producten waarin veel ei is verwerkt |
| Vis | Alle vissoorten, schaal- en schelpdieren | Met ongeschikte vetten bereidde vis |
| Vlees- en vleeswaren | Twee kleine porties per week | Te veel vlees en alle soorten worst en ham |
Voedingsadviezen bij Multiple Sclerose
Heb je na het lezen van bovenstaande informatie vragen over voeding bij Multiple Sclerose? Zijn er dingen niet duidelijk geworden? Of wil je meer informatie over begeleiding door de online diëtist? Neem dan hier contact op en stel je vragen. De online diëtist van About Health helpt je graag verder!
Gebruikte en interessante bronnen:
Hersenstichting; Multiple Sclerose (MS), Gezondheidsplein/Solvo; Multiple Sclerose (MS), Nationaal MS fonds; MSfonds
