Coeliakie; hype of echt waar?
Coeliakie, ook wel gluten-intolerantie genoemd, is tegenwoordig een veelbesproken onderwerp. Er is een enorme stijging geweest van mensen die glutenvrij (zouden moeten) eten in verband met coeliakie/intolerantie. Daarnaast zijn er ook veel volgelingen van een glutenvrij dieet omdat dit beter zou zijn voor de gezondheid. Ook blijkt er vaak nog onduidelijkheid te zijn over de benaming. Is het nou een intolerantie of toch een allergie? In het onderstaande verhaal wordt de basis van coeliakie beschreven, het verschil tussen een intolerantie en een allergie en in welke producten gluten verwerkt zitten.
Hype of echt waar?
Dat de supermarktschappen met glutenvrije producten de afgelopen jaren enorm zijn toegenomen is niet voor niks. Er zijn blijkbaar meer mensen die er naar vragen en er ook gebruik van maken. Maar waarom? Een deel van de mensen doet dit omdat zij gediagnosticeerd zijn met coeliakie. Wat dit precies inhoudt wordt hieronder verder toegelicht. Een ander deel van de mensen denkt coeliakie of een vergelijkbare vorm te hebben (zonder dat dit gediagnosticeerd is, wordt weleens glutensensitiviteit genoemd). Linksom of rechtsom, er worden klachten ervaren bij het eten van gluten. De oplossing? De gluten schrappen uit de voeding. Wanneer hierdoor de klachten verdwijnen en jij beter in je vel zit, waarom niet… Wel is het van groot belang dat je de voeding die je schrapt verstandig vervangt zodat je toch alle voedingsstoffen binnen krijgt die je nodig hebt. Je dient je er goed in te verdiepen en liever nog een diëtist of deskundige te raadplegen. Daarnaast zijn er mensen die ervan overtuigd zijn dat gluten slecht zijn voor de gezondheid en het lichaam en daarom glutenvrij eten. Vaak worden deze wel goed vervangen en bestaat het voedingspatroon alsnog uit alle belangrijke voedingsstoffen. Zeker dit laatste is voor mij als online diëtist erg belangrijk. Zomaar producten uit je voedingspatroon schrappen kan grote gevolgen hebben, zeker wanneer het producten zijn die je dagelijks (misschien wel meerdere keren) eet. Naar schatting heeft ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking last van coeliakie. Omdat de klachten soms vaag kunnen zijn, wordt het echter ook niet altijd gediagnosticeerd.
Conclusie: De gluten zijn helaas onderdeel geworden van een van de vele voedingshypes, maar moeten zeker niet onderschat worden. Er zijn echt veel mensen die werkelijk lichamelijke klachten ervaren door gluten en deze voor hun gezondheid beter kunnen schrappen uit de voeding.
Intolerantie of allergie?
Om meteen duidelijk te zijn, een glutenallergie bestaat niet. Wel bestaan coeliakie/glutenintolerantie en glutonsensitiviteit (zoals hierboven beschreven). Coeliakie is geen allergie, maar een auto-immuunziekte. Wel is het mogelijk om een tarwe-allergie te hebben. In dit geval is de allergie specifiek voor tarwe en kunnen de andere glutenbevattende granen (zoals rogge, haver, gerst, kamut en spelt) wel gewoon gegeten worden.
Coeliakie wat is dat?
Wanneer coeliakie gediagnosticeerd wordt betekent dit dat je lichaam geen gluten kan verdragen. Gluten is een eiwit wat voorkomt in de granen: tarwe, rogge, haver, gerst, kamut en spelt. Bij coeliakie is de dunne darm intolerant voor gluten. Wanneer je gluten eet raakt de dunne darm beschadigd door het contact ermee. De dunne darm bestaat uit heel veel darmvlokken die voor de voedingsstofopname zorgen. Bij coeliakie maken de gluten deze darmvlokken kapot waardoor belangrijke voedingsstoffen minder goed opgenomen kunnen worden in het bloed. Een van de gevolgen daarvan is dat je de vitamines en mineralen zo weer uitpoept en een tekort krijgt in het lichaam. Daarnaast kun je ook ongewenst afvallen omdat er ook geen energie opgenomen kan worden.
Wat zijn de klachten?
De klachten van coeliakie kunnen erg verschillen tussen kleine kinderen en volwassenen. Als je als kind coeliakie hebt die tot uiting komt ontstaat dat meestal al in het eerste levensjaar. De meeste baby’s krijgen vanaf een leeftijd van 6 tot 8 maanden voor het eerst gluten in de voeding, zoals pap of brood. De klachten die dan kunnen ontstaan zijn meestal een opgezette buik, weinig eetlust, overgeven en diarree. Door de verstoorde energie- en voedingsstofopname blijven ze achter in groei, hebben ze een te laag gewicht, een bolle buik, dunne armen en benen en platte, dunne billen. Daarnaast is de ontlasting ook vaak vettig, schuimend en stinkt het heel erg.
Bij volwassenen zijn de klachten vaak minder duidelijk en worden ze niet altijd meteen gelinkt aan coeliakie. Klassiek klachten zijn vooral diarree, verstopping, een opgezette buik, plakkerige ontlasting of gewichtsverlies. Daarnaast kunnen er ook vage klachten zoals hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid, bloedarmoede, botontkalking en onvruchtbaarheid ontstaan. Vooral deze laatste klachten zorgen ervoor dat coeliakie niet direct gevonden wordt. Naast de vele vage klachten zijn er ook mensen die nauwelijks of helemaal geen klachten hebben.
Oorzaak
De oorzaak van coeliakie is niet duidelijk te benoemen. Wel weten we inmiddels dat erfelijkheid een belangrijke rol speelt. Wanneer één van de ouders coeliakie heeft, heeft elk kind een verhoogde kans van vijf tot tien procent om het ook te krijgen. Daarnaast zijn er ook veel mensen met coeliakie die geen familieleden hebben die het ook hebben. Tot op heden is er nog geen duidelijke connectie gelegd.
Diagnose
Bij het vermoeden van coeliakie wordt er eerst bloedonderzoek gedaan. Wanneer daaruit blijkt dat er bepaalde coeliakie antistoffen aanwezig zijn is er waarschijnlijk sprake van coeliakie. Om de diagnose definitief te stellen wordt er een biopt uit de darmen genomen, dat is een stukje darmweefsel wat onderzocht wordt op beschadigingen van de darmvlokken.
Behandeling
Momenteel is er één mogelijke behandeling bij coeliakie en dat is levenslang glutenvrij eten. Door het schrappen van gluten uit de voeding worden de darmvlokken niet langer meer beschadigd en kunnen ze (afhankelijk van de hoeveelheid beschadiging) weer herstellen. De klachten zullen langzaam verdwijnen en je zult je stuk voor stuk beter voelen.
Het glutenvrije dieet is complex en kan beter niet op eigen initiatief gedaan worden. Doordat je veel dagelijkse producten moet schrappen, en deze mogelijk niet (voldoende) vervangt, kunnen er tekorten ontstaan van belangrijke voedingsstoffen. Producten waar gluten in voorkomen zijn bijvoorbeeld brood, pasta, paneermeel, muesli, gebak, koekjes, sauzen, kant-en-klaar producten, soepen, bewerkt vlees, worst en ander broodbeleg en soms zelfs in vruchtenyoghurt en andere desserts. Ook al zitten hier meestal maar hele kleine hoeveelheden in, ook deze kun weer voor klachten zorgen.
Gelukkig zijn er tegenwoordig ook heel veel mogelijkheden. De (grote) supermarkten en vele biologische winkels hebben hun glutenvrije assortiment de laatste jaren flink uitgebreid. Daarnaast kun je ook redelijk eenvoudig glutenvrij eten door vooral de focus te leggen op vers en plantaardig. Glutenvrij brood is gelukkig in veel supermarkten qua smaak en consistentie al flink verbeterd, en je kunt het natuurlijk ook zelf maken.
Het logo voor glutenvrije producten ziet er als volgt uit:
Wat mag je dan wel eten?
Bij het glutenvrije dieet worden alle levensmiddelen geschrapt waar gluten in zitten of sporen van gluten in kunnen zitten. Het Allergieplatform heeft een handige tabel gemaakt waarin alle producten beschreven staan die gluten bevatten, mogelijk gluten bevatten en geen gluten bevatten. Als je nieuw bent in het glutenvrije dieet, is dit een hele handige tool die wat handvatten kan geven.
Heb jij coeliakie en weet je niet zo goed wat je allemaal kunt eten? Neem dan hier contact op met de online diëtist en bespreek de mogelijkheden. Is bij jou (nog) geen coeliakie geconstateerd maar heb je wel het vermoeden? Bespreek dit dan met je huisarts en laat het eventueel onderzoeken.
Gebruikte en interessante bronnen
Maag-, lever-, darmstichting: Coeliakie
Voedingscentrum: Coeliakie (glutonintolerantie)
Iamafoodie: Het verschil tussen tarwe allergie, glutonsensitiviteit, coeliakie
